Nieuwe mbo-opleiding toegespitst op moderne vaardigheden
De kerntaak van opleidingsinstituten is vrij eenvoudig te omschrijven, ze dienen onderwijstrajecten aan te bieden waarmee studenten worden klaargestoomd voor de arbeidsmarkt. Omdat de arbeidsmarkt verandert, worden bestaande opleidingen dan ook regelmatig herzien en aangepast aan de eisen van deze tijd. Toch kan het zijn dat er een gat valt tussen het onderwijs en de dagelijkse praktijk, omdat er binnen het bedrijfsleven nieuwe functies ontstaan. In dat geval is het een goed idee om een nieuwe opleiding te beginnen, zoals de opleiding Geodata & Design.
Door Lambert-Jan Koops
“De afgelopen jaren heb ik me verdiept in de manier waarop de ontwikkelingen op het gebied van techniek en ICT een invloed hebben op de manier van werken in uiteenlopende sectoren en het viel me op dat er ontzettend veel veranderingen tegelijkertijd plaatsvinden. In de landbouw zien we bijvoorbeeld niet alleen een toename van de robotisering, maar speelt ook het gebruik van geodata een steeds grotere rol voor bijvoorbeeld de precisielandbouw, gewascontrole, dierherkenning en milieuaspecten van de bedrijven. Omdat het gebruik van geodata ook steeds belangrijker is in de bouw, de infra en de voeding- en gezondheidwereld, ben ik me erin gaan verdiepen welke bedrijven en instanties werknemers zoeken die met geodata overweg kunnen en wat ze precies vragen van die werknemers. Uiteindelijk werd dit een uitgebreide inventarisatie van bedrijven en organisaties, en daarbij kwam ik tot de conclusie dat er eigenlijk geen enkele opleiding is die studenten aflevert met het profiel waar deze werkgevers behoefte aan hebben.
Er zijn wel opleidingen op wo- en hbo-niveau, maar op het gebied van het mbo en mbo+ is er niets. Sommige bouw- en infra-opleidingen hebben wel wat geo-onderdelen in het programma opgenomen, maar er is geen gerichte mbo-opleiding waar studenten leren hoe ze op een moderne manier geodata kunnen inwinnen, verwerken, beheren en data visualiseren tot informatie. Dat leek me wel een gemis.”
Aan het woord is Theo Koolen, een conceptontwikkelaar die na een uitgebreide carrière in het voortgezet en middelbaar beroepsonderwijs sinds 2015 werkzaam is als zelfstandig onderwijsadviseur. In die hoedanigheid ging hij in 2019 in gesprek met een drietal opleidingsinstituten over de mogelijkheid om een nieuwe mbo-opleiding te starten. Het ROC van Amsterdam-Flevoland (College Zuidoost), Zone.college Zwolle (AOC) en VISTA college (ROC Midden & Zuid-Limburg) besloten daarop de krachten te bundelen en samen met Koolen na te denken over de inhoud van deze unieke opleiding.
Uiteenlopende sectoren
Belangrijk bij een nieuwe, moderne opleiding die gericht is op het gebruik van geodata, is dat de nadruk ligt op de algemene toepassing en mogelijkheden van geodata in de verschillende sectoren, zo stelt Koolen. “Juist omdat er in zulke uiteenlopende sectoren behoefte is aan werknemers die met geodata kunnen omgaan, leek het logisch om van een overkoepelend breed geodata-georiënteerd onderwijsprogramma uit te gaan waarin studenten dan uiteindelijk wel een specialisatie kunnen kiezen die bij de persoonlijke belangstelling en een sector aansluit. Om dit overkoepelende programma goed te kunnen invullen, heb ik samen met een paar collega-docenten van de drie instellingen in eerste instantie in de eerste helft van 2020 met zo’n veertig bedrijven en instanties gesprekken gevoerd. Van hen wilde ik horen welke trends zij zien op het gebied van geodata en design, en welke vaardigheden zij zoeken in nieuwe werknemers.
De gemeenten, provincies, waterschappen, groenbedrijven, adviesbureaus en ingenieursbedrijven die ik sprak, schetsten samen een plaatje van de werknemer van de toekomst die nu nog niet zo duidelijk omschreven is. De ene keer wordt deze werknemer een geo-beheerder genoemd en de andere keer een GIS-tekenaar, landmeetkundige of geodesie-expert. Allemaal andere namen voor functies waarbij het kunnen inwinnen van en het omgaan met geodata de belangrijkste vaardigheid is. Natuurlijk, de ene keer werkt de medewerker met total stations en de andere keer met drones. De ene organisatie gebruikt ArcGIS en de andere QGIS, maar de basis is in alle gevallen hetzelfde. De bedrijven van tegenwoordig zoeken mensen die geodata begrijpen, GIS-tekeningen kunnen lezen en creëren, visualisaties en datapresentaties kunnen maken, klantcontacten kunnen onderhouden, ketenkennis hebben en ook de context begrijpen van het werk dat ze doen.”
Start in augustus
Op basis van de inventarisatie bij het bedrijfsleven heeft Koolen samen met de onderwijspartners een mbo-opleiding ontwikkeld die alle gewenste componenten bevat: Geodata & Design. Dit is een driejarige mbo-4-opleiding, die tegelijkertijd ook wordt aangeboden als beroepsbegeleidende leerweg, een combinatie van werken en leren, waarbij de student in dienst van een bedrijf is en daarnaast een opleiding volgt. Als alles volgens plan verloopt, zullen de eerste studenten vanaf 1 augustus 2021 van start kunnen. “Het algehele plan voor de opleiding is duidelijk, we hebben ook een wettelijk kader, alleen de toetsingscommissie moet het nog goedkeuren. We verwachten dat dit half februari zal gebeuren. Momenteel werken we met enkele externe experts en vertegenwoordigers van de drie scholen aan het ontwikkelen van het lesprogramma. Het eerste leerjaar zal een brede basis leggen, waarbij het accent ligt op het inwinnen/verzamelen en invoeren van geodata. Studenten zullen in vier projecten hiermee kennis maken, waarna ze het jaar afronden met een stage van circa acht weken. In het tweede jaar zal de aandacht wat meer uitgaan naar het beheer en de visualisatievaardigheden van gegevens en in het derde jaar kunnen de studenten zich dan vervolgens specialiseren en zich ook meer richten op een specifieke sector. In dat derde jaar worden ze bovendien ook drie dagen per week gekoppeld aan een leermeester in een bedrijf, zodat ze ook bekend raken met de dagelijkse praktijk.”
De dagelijkse praktijk en de samenwerking met het bedrijfsleven zijn volgens Koolen belangrijk omdat ze voor beide partijen, studenten en werkgevers, duidelijke voordelen bieden. “We merken dat bedrijven heel graag willen meewerken, omdat ze goed opgeleide mensen nodig hebben en die op dit moment niet makkelijk te vinden zijn. De bedrijven denken ook echt actief met ons mee en bieden allerlei soorten ondersteuning aan, niet alleen stages, maar ook gastcolleges en het ondersteunen van specialisaties bij de opleiding.”
Afwachten
Met de nieuwe opleiding in het vooruitzicht is het natuurlijk de vraag of daarmee snel genoeg voldaan kan worden aan de vraag vanuit het bedrijfsleven. Koolen vindt het lastig om daar een voorspelling over te doen. “Het is een nieuwe opleiding, dus het is even afwachten hoe snel het gaat. Als de scholen jaarlijks 25 of meer instromers krijgen, dan wil het wel. Mijn ervaring met nieuwe opleidingen is echter dat het een aantal jaren duurt om de instroom op gang te krijgen. Als ik zie hoeveel vraag er is naar dit soort personeel, dan denk ik dat er voorlopig nog een duidelijke behoefte zal blijven. Wat dat betreft is het te hopen dat de opleiding een succes wordt en dan zullen er ongetwijfeld meerdere scholen deze opleiding gaan aanbieden.”
