Stop met overleggen en ga circulair bouwen!

Stop met overleggen en ga circulair bouwen!

Eerste stap al direct mogelijk met BIM

Recent ben ik bezig geweest met een klein bouwproject in de privésfeer. Het leek mij wel leuk om zoveel mogelijk circulair te gaan. Wat in dit geval betekende dat ik alle bestaande componenten zou hergebruiken, alle van hout. Voor iemand die veel meer tijd dan geld heeft, leek me dat best een goed idee.

Door Jan Blaauboer

Tijdens mijn circulaire bouwproject leerde ik al snel dat hergebruik niet simpel is. Het slopen moest om te beginnen al met beleid gebeuren omdat veel onderdelen vooral goed te hergebruiken zijn als ze onbeschadigd worden teruggewonnen. Vervolgens moest ik na de sloop natuurlijk de verschillende elementen goed schoonmaken en bijvoorbeeld oude spijkers en schroeven verwijderen. Dat is allemaal goed te doen, omdat ik de tijd had. Ik bedacht me echter wel menigmaal dat even iets nieuws halen toch een stuk sneller en ook veel eenvoudiger zou zijn geweest.
Met de factor tijd kom ik ook meteen bij de crux van het verhaal. Het is mogelijk om vandaag de dag circulair te bouwen. Maar de vraag is of dit wel past in een maatschappij waar iedereen haast heeft. Tijd lijkt nu juist te zijn verworden tot een van de meest schaarse goederen, misschien met de uitzondering van mondkapjes…

Arbeid en tijd
Nu, gelukkig, de ergste virusperikelen achter ons lijken te liggen − in ieder geval voorlopig − neemt het milieu weer zijn leidende positie in bij de nieuwsberichten. De ene na de andere innovatieve en vaak kostbare oplossing komt langs om ons ‘groener’ te maken. Het milieu lijkt een nieuw verdienmodel te worden. Begrijp mij niet verkeerd, ik heb daar geen moeite mee als dat zo is − er is op zich niks mis mee als mensen geld verdienen − maar mijn vraag is alleen wel: helpen al die groots gebrachte nieuwe oplossingen het milieu echt? Er zijn volgens mij ook veel eenvoudige dingen mogelijk die goed voor het milieu zijn en technisch helemaal niet zo ingrijpend.
Dat brengt mij terug bij circulair bouwen. Wat we daarvoor nodig hebben, zijn eenvoudigweg arbeid en tijd. Dat is lastig, want dat zijn nu net twee zaken die we in ons huidige economische systeem en de bijbehorende manier van denken, maar moeilijk vrij kunnen of willen maken. In veel gevallen worden tijd en geld dan ook nog steeds zwaarder gewogen dan milieuwinst en vaak genoeg is de keuze voor een groene oplossing meer een keuze op basis van morele overwegingen dan iets anders.

Hergebruik kost arbeid en tijd, twee zaken die we in ons economische systeem maar moeilijk vrij kunnen of willen maken.

Handen uit de mouwen
Het gaat dus om tijd en arbeid. Dat wil zeggen, tijdens het uitvoeren van projecten, gaat het om tijd en arbeid en het zo weinig mogelijk gebruik daarvan. Op een hoger niveau wordt er echter ironisch genoeg gesmeten met die zaken alsof het niks is. In plaats van dat de handen nu meteen uit de mouwen gaan, gaan we eerst overleggen, toch wel de allergrootste hobby van zowel de overheid als het bedrijfsleven. Een werkgroepje hier, een vooroverlegje daar en al polderend volgt de conclusie dat er eerst open standaarden nodig zijn. Zonder standaarden is BIM niet mogelijk en circulair bouwen al helemaal niet, als ik de doorvergaderde experts mag geloven. Ik zal u mijn primaire verbale en lichamelijke reacties op dergelijke bevindingen onthouden − BIGnieuws is een keurig magazine − maar maak graag de volgende vergelijking: we zitten op een zinkend bootje, willen gaan hozen, maar gaan eerst op zoek naar allemaal dezelfde emmer. Het hozen is namelijk niet mogelijk als we dat niet op exact dezelfde manier doen, met exact dezelfde gereedschappen.

Is de vergelijking met een zinkend bootje overdreven? Als ik de milieudoemdenkers mag geloven, staat het water in het bootje ons al zo’n beetje aan de lippen. Misschien is dat overdreven en misschien ook niet, ik ben geen expert dus ik weet het niet. Wat ik wel weet is dat we in Nederland met het huidige overleg- en actietempo gerust nog jaren rapporten kunnen schrijven en studies kunnen uitvoeren, voordat we echt circulair gaan bouwen en serieus met BIM beginnen. En ik heb het al vaker gezegd, maar voor mij is BIM alleen serieus als de eigenaar van het object leidend is en dus niet de architect of constructeur − excuses als ik in herhaling val, maar het punt is me te belangrijk.

De moeite bij het hergebruik van materialen zit hem vaak in het schoonmaken en het verwijderen van ongewenste elementen – zoals schroeven en spijkers in het geval van hout.

Omdenken
Zelf ben ik zeker niet erg ‘groen’, maar ik heb wel een zwak voor hergebruik en ook voor omdenken. Omdenken is denk ik een must in de hele milieudiscussie, want het biedt soms verrassend simpele oplossingen. Bijvoorbeeld het inzicht dat iemand niet per se een elektrische auto hoeft aan te schaffen als hij wil vergroenen, maar ook kan besluiten om eenvoudig minder te gaan rijden. Dat omdenken wil ik eigenlijk ook toepassen op de vraagstukken die momenteel spelen rondom circulair bouwen, die hoeven we niet per se eerst tot in detail allemaal op te lossen voor we kunnen beginnen met circulair bouwen.

Belangrijk bij circulair bouwen is dat bekend is welke materialen en onderdelen er in een gebouw gebruikt zijn, ook pakweg honderd jaar nadat dit gebouwd is.Voor bestaande bouwwerken is dat misschien nog lastig en zal dit wellicht empirisch moeten worden vastgesteld. Dat lijkt me technisch geen probleem, het betekent alleen wel dat we moeten inzien dat dit een kostenverschuiving betekent van grondstoffen naar arbeid. Iets wat me prima in de oren klinkt, want het is daarmee goed voor het milieu én goed voor de arbeidsmarkt. In een periode waarin het aantal mensen zonder werk groeit, lijkt dat laatste me een prettige bonus.

Een start maken
Voor nieuwe bouwwerken betekent circulair bouwen dat BIM aanwezig moet zijn gedurende de totale levenscyclus van het gebouw. De informatie van de huidige projecten die gecreëerd wordt in de ontwerp- en realisatiefase moet dus ook over die pakweg honderd jaar, als het bouwwerk wordt gesloopt, nog up-to-date en bruikbaar zijn. Laten we daar dus eens mee beginnen, als we een start willen maken met circulair bouwen. We slaan de gegevens op en zorgen dat we in ieder geval iets hebben om over een eeuw op terug te kunnen grijpen.

Het formaat waarin we die gegevens moeten opslaan, daar hebben we het nog wel over. Als straks alle werkgroepen en commissies het er eindelijk over eens zijn wat de aller- allerbeste manier is om die gegevens op te slaan, dan zal het misschien zo zijn dat we her en der wat data moeten converteren, maar dat moet dan maar. De eerste stappen zijn dan al gezet en we hebben dan in ieder geval iets om op terug te grijpen. En dat laatste lijkt me veruit het belangrijkste op dit moment. Dus daarom vraag ik iedereen om zichzelf eens de vraag te stellen: wordt het niet eens tijd om te gaan BIMmen?

Jan Blaauboer is zelfstandig GeoBIM-adviseur.

Facebook
LinkedIn
Twitter