Verbetering leefbaarheid staat voorop bij Smart City-project
Living Lab Scheveningen is als onderdeel van het programma Smart City Den Haag een project waarbij in de openbare ruimte nieuwe digitale uitvindingen worden getest. Er is gekozen voor Scheveningen omdat dit een gebied is waar mensen wonen, werken en genieten van hun vrije tijd. Er is strand, natuur, maar ook een haven en industrie. Ook heeft Scheveningen elk jaar veel bezoekers, vooral in de zomer. Tijn Kuyper, accountmanager Digitale Innovatie, en Yvette Entius, programmamanager Change & Digital Innovation, vertellen over Living Lab in de badplaats.
Door Lambert-Jan Koops
Drie jaar geleden hebben de G5 zich gecommitteerd aan de Nationale Smart City Strategie. De steden Den Haag, Amsterdam, Eindhoven, Utrecht en Rotterdam hebben zich daarbij verbonden aan het uitvoeren van de NL Smart City Strategie en kregen daarbij elk de verantwoordelijkheid over één van de Smart City-thema’s: Smart Mobility voor Eindhoven, Healthy Urban Living voor Utrecht, Circularity voor Amsterdam, Sustainability voor Rotterdam en Safety & Security voor Den Haag. De deelname aan de NL Smart City Strategie was daarbij geen kleine opgave, zo merkt Entius op. “Het is echt een gigatraject om de stap te maken. Toch is het absoluut noodzakelijk om op een slimme manier met onze steden om te gaan. Er verandert zo veel zo snel in de stad, dat deze niet meer functioneert als we deze niet op een andere manier gaan aansturen. Vergelijk het met een iPhone. Die kan telkens wel worden voorzien van een nieuwe update, maar er komt een moment dat de telefoon de nieuwe updates niet meer aankan en dan is het tijd voor een nieuw model. Dat geldt ook voor de manier waarop we de stad aansturen: we kunnen de bestaande manier van werken niet meer goed upgraden en zijn toe aan een compleet nieuwe benadering.”
Nieuwe vragen
Dat de stad op een andere manier moet worden beheerd, is volgens Entius goed te merken aan het feit dat bewoners, bedrijven en instanties steeds vaker met compleet nieuwe vragen komen. “Bedrijven willen weten of ze onbemande leveringen mogen uitvoeren en of ze ook met drones mogen bezorgen binnen gebieden. Dat zijn typisch vragen waar we als gemeente nog niet op ingesteld zijn en waarbij we nog zoeken naar de manier waarop we ze goed kunnen beantwoorden. Tegelijkertijd hebben we zelf ook allerlei vragen over het toepassingsbereik van sensoren en meetapparatuur en de manier waarop we techniek kunnen inzetten voor het uitvoeren van onze gemeentelijke taken. Kortom: allemaal zaken die we graag willen uitzoeken en waarvoor het nodig is om tests uit te voeren. Voor een goede test is het alleen wel nodig om deze in een bestaande omgeving te draaien, vandaar dat we ook voor Living Lab Scheveningen hebben gekozen. Hier willen we uitzoeken wat de consequenties zijn als we met een robot afval willen ophalen. Hier willen we onderzoeken hoe we de veiligheid kunnen garanderen met sensoren in plaats van camera’s. En hier willen we ook ingaan op de ethische vraagstukken met betrekking tot privacy.”
Stad in een stad
De keuze voor de locatie van het Living Lab is op Scheveningen gevallen omdat dit feitelijk een stad is in een stad en daarmee dus alle aspecten van de Smart City aan bod kunnen komen. Kuyper somt op wat er allemaal te vinden is: “Om te beginnen zijn er natuurlijk de reguliere onderdelen te vinden als woonwijken, winkelgebieden, horecagelegenheden en een industriegebied. Daarnaast zijn er ook een aantal zaken die minder standaard zijn en zorgen voor een mooie verbreding van het Living Lab, zoals de haven, de visafslag, de toeristische attracties en natuurlijk het strand. Ten slotte is er in Scheveningen ook nog een beschermd natuurgebied te vinden, zodat op een klein oppervlak eigenlijk alle onderdelen aanwezig zijn die relevant zijn voor het besturen en beheren van een stad. Wat dat betreft is het dus echt de ideale plek voor het ontwikkelen van een Smart City-strategie.”
Een mooi extra voordeel van het gebruik van Scheveningen als onderzoekslocatie, is dat het Living Lab-team aan kan sluiten bij werkzaamheden binnen het project De Kust Gezond, zie kader. “We gaan daar mee met de aanpassingen aan de infrastructuur die toch al op de planning staan, zoals bijvoorbeeld graafwerkzaamheden op de boulevard. Dat is een enorme kostenbesparing die we bijvoorbeeld ook hebben kunnen realiseren toen er werd gewerkt aan tramlijn 1, die Scheveningen verbindt met de Haagse binnenstad. Een extra reden dus om voor dit gebied te kiezen.”
Digital Twin dashboard
Het Living Lab Scheveningen is officieel van start gegaan in september 2020. Op dat moment waren er vier use cases actief, maar dat aantal is inmiddels al opgelopen tot twintig. “De cases variëren sterk,” vertelt Kuyper, “sommige gaan over praktische zaken en andere veel meer over juridische kwesties. De ene keer is een use case heel erg zichtbaar, bijvoorbeeld wanneer we camera’s of geluidssensoren plaatsen, en een andere keer is het minder zichtbaar, zoals de implementatie van het online Digital Twin dashboard waarmee fietsers- en voetgangersdata live te visualiseren en te analyseren zijn.”
Voor het Digital Twin dashboard heeft Argaleo binnen het Living Lab-programma het dataportaal van de gemeente Den Haag gekoppeld aan de eigen software DigiTwin. Zo ontstaat een 3D-weergave van de stad, waarin diverse databronnen zijn uit te vragen. Een belangrijke vraag voor Kuyper en zijn collega’s is nu wat er allemaal mogelijk is met de data, welk effect het systeem heeft op het beleid en natuurlijk of de leefomgeving door deze combinatie van gegevens ook te verbeteren is. “Dat zijn interessante zaken waar we binnen het Living Lab antwoord op willen vinden. We willen daarbij stap voor stap de mogelijkheden verkennen. Voor de analyse en visualisatie van de fietsdata gebruiken we op dit moment nog data van enkele dagen tot weken oud, maar we hopen in de toekomst steeds meer actuele of zelfs realtime data te kunnen gebruiken voor het optimaliseren van deze verkeersstromen. Ook kijken we of het misschien nuttig is om input uit andere databronnen toe te voegen aan de analyses. Denk bijvoorbeeld aan informatie over de bezetting van het OV, de beschikbaarheid van parkeerplaatsen, maar ook geluidsoverlast. Als we die gegevens toevoegen, is het echt mogelijk om optimale keuzes te maken.”
Het optimale stadsbeheersysteem waarbij alle data volledig geïntegreerd zijn, is de stip aan de horizon, voorlopig is het belangrijkste doel voor Kuyper het ontsluiten van alle databronnen die relevant zijn voor de beleidsmakers binnen de gemeente. “Het 3D-model is een middel, geen doel. Wat we doen is stapsgewijs bepalen welke relevante informatie nodig is. We bekijken daarvoor welke data we daar al van hebben of snel kunnen ontsluiten, zodat we meer datagedreven kunnen werken.”
Concrete resultaten
De focus van Smart City Den Haag ligt momenteel op het Living Lab Scheveningen, maar de kennis die daar wordt opgedaan, wordt ook buiten de grenzen van het project zelf gebruikt. Andere gebieden en onderdelen van de gemeentelijke organisatie kunnen direct profiteren van de resultaten. Entius geeft een voorbeeld: “We hebben de afdeling die verantwoordelijk is voor de openbare verlichting goed kunnen helpen met resultaten van ons project. Die afdeling kreeg er eenmalig geld bij voor de overstap op LED, maar tegelijkertijd ook de opdracht om een forse structurele bezuiniging door te voeren. Echt een bezuiniging die niet op te lossen was met bijvoorbeeld wat personele urenbesparingen, maar een rigoureus andere bedrijfsvoering vereiste. Dat bleek mogelijk met de introductie van de intelligente lichtmast die zelf de onderhoudsvraag doorgeeft en het stroomgebruik aanpast aan de omstandigheden. Wij hebben zeven van die intelligente lichtmasten getest binnen het Living Lab en nu wordt het gebruik ervan uitgerold in heel Den Haag, waarbij tienduizend masten worden geplaatst. Zo levert ons project dus ook direct tastbare voordelen op voor de hele gemeente.”
© Valerie Kuypers
Contact met bewoners
Nu Living Lab steeds meer use cases krijgt, begint het ook steeds bekender te worden bij de bewoners van Scheveningen. Dat heeft tot gevolg dat deze zich er ook steeds vaker actief mee bemoeien, tot tevredenheid van Kuyper: “We zijn constant in gesprek met de bewoners, bijvoorbeeld via de Innovatietafel op Scheveningen. Dat is ook belangrijk, want uiteindelijk draait het erom dat we de leefbaarheid van Scheveningen willen verbeteren met ons project en of dat lukt, kunnen uiteindelijk alleen de bewoners beoordelen.”
Entius vult haar collega aan: “Binnen ons project zijn problemen op het gebied van leefbaarheid het uitgangspunt en het inzicht in die problemen krijgen we van bewoners. Ze spelen dus ook een belangrijke rol binnen ons project. Omdat we zo veel met nieuwe technologie bezig zijn, ontstaat bij buitenstaanders nog wel eens het misverstand dat we daarop zouden focussen, maar het gebruik van technologie is alleen maar een hulpmiddel.
We zijn er om dilemma’s rondom leefbaarheid in kaart te brengen, willen begrijpen wat er aan de hand is en dan pas bedenken of we technologie erbij moeten inzetten. Bovendien, ook al zo’n misverstand, zijn we al helemaal niet geïnteresseerd in privacygevoelige data, want die zijn voor het verbeteren van de leefbaarheid lang niet altijd nuttig. Wij hebben data nodig over luchtkwaliteit, waterkwaliteit en rioleringsniveaus, maar willen de bewoner met rust laten. Het contact met de bewoners is dan ook belangrijk om misverstanden te voorkomen en goed uit te leggen dat het Living Lab er is voor de bewoner en niet andersom.”
