Bas Reedijk vertelt over de ontwikkeling van Xbloc
Bas Reedijk werd eerder dit jaar verkozen tot Ingenieur van het Jaar 2020. Het hoofd van de afdeling Water van BAM Infraconsult ontving de daarbij horende Prins Friso Ingenieursprijs van het Koninklijk Instituut Van Ingenieurs. Reedijk ontving deze prijs onder andere voor de ontwikkeling van het Xbloc, een golfbrekerblok waarvan er wereldwijd al meer dan een half miljoen zijn geplaatst.
Door Lambert-Jan Koops
Als afdelingshoofd Water bij BAM Infraconsult geeft Reedijk leiding aan een groep van twintig mensen die werken aan projecten die over de hele wereld worden uitgevoerd. De werkzaamheden lopen daarbij uiteen van de aanleg van kribben in rivieren en de versterking van dijken en zee-keringen. Grote en opvallende projecten waar Reedijk en zijn collega’s de afgelopen jaren aan hebben gewerkt, zijn de vernieuwing van de Afsluitdijk en de aanleg van een haven in Antarctica voor de Engelse overheid.
“We doen vaak hele uitdagende projecten,” zo omschrijft Reedijk zijn werk, “en dat is ook de reden dat we eigenlijk altijd bezig zijn met innovatie. Omdat we slimme concepten weten te bedenken, kunnen we de opdracht voor dergelijke projecten binnenhalen. Eigenlijk kijken we dus altijd naar manieren om processen en ontwerpen te verbeteren door ze technisch beter of duurzamer te maken. De ontwikkeling van het Xbloc en het XblocPlus zijn dan ook voortgevloeid uit die werkwijze.”
Poreuze buitenlaag
Het Xbloc is een golfbrekerblok dat door Reedijk en zijn collega’s is ontwikkeld uit onvrede over een bestaande oplossing. “We deden een project in de Seychellen waarvoor we golfbrekerblokken nodig hadden en vonden daarbij dat de blokken van een Franse leverancier die we gebruikten eigenlijk maar lastig te plaatsen waren. Omdat we dachten dat het handiger en beter zou kunnen, zijn we begonnen met het nadenken over ons eigen blok. Het ontwikkelingstraject duurde van 2001 tot en met 2003 en uiteindelijk rolde daar het Xbloc uit. Het bijzondere van dit blok is dat het een zeer poreuze beschermingslaag vormt, waardoor de energie van de inkomende golven grotendeels wordt geabsorbeerd. Dit biedt niet alleen extra bescherming van de kustlijn, maar bespaart ook nog eens materiaal. De holle ruimtes tussen de Xblocs zijn bovendien heel erg gunstig voor het zeeleven, aangezien dit een leefgebied biedt voor zowel flora als fauna.”
Om te garanderen dat het Xbloc niet zou breken tijdens het schudden door de golfbelasting zijn eindige-elementenberekeningen gemaakt en valproeven op ware grootte uitgevoerd. Geen kleinigheid, want de standaard Xblocs variëren in grootte tussen de 0,75 en 20 kubieke meter. Vervolgens werden de blokken in de praktijk getest, onder andere in de haven van IJmuiden en uiteindelijk werden ze in 2015 in Nederland ingezet voor de kustversterking bij Cadzand, een van de projecten binnen het zogeheten Zwakke Schakels-programma.
Golfbelasting
Het Zwakke Schakels-programma waar Reedijk op doelt werd door de Nederlandse overheid opgezet toen uit onderzoek aan het begin van deze eeuw bleek dat de golfbelasting op de kust sterker is dan daarvoor werd aangenomen. Om te voldoen aan de eis dat de kust een storm van eens in de vierduizend jaar, in het Zeeuwse gebied, tot eens in de tienduizend jaar, aan de Hollandse kust, kan weerstaan, werd een omvangrijk kustversterkingsprogramma gestart, waarmee zo’n achthonderd miljoen euro is gemoeid.
Het project staat niet op zichzelf, want er is in Nederland veel aandacht voor water, zo merkt Reedijk op. “Er zijn de afgelopen jaren al de nodige projecten uitgevoerd, maar er is ook duidelijk aandacht voor datgene wat er nog moet gebeuren om ons land veilig te houden. Een goede zaak, want die maatregelen zijn echt nodig om de gevolgen van klimaatverandering op te vangen. Het is ook niet alleen in Nederland een aandachtspunt, al onze opdrachtgevers wereldwijd worden zich meer en meer bewust van de gevolgen van klimaatverandering en nemen bijpassende maatregelen.”
Renovatie Afsluitdijk
Met het gebruik van het Xbloc bij de kustversterking van Cadzand, had het golfbrekerblok van BAM zijn eerste commerciële succes in Nederland. Voor een tweede project waar het blok goed zou kunnen worden ingezet, opende Rijkswaterstaat in 2016 de aanbesteding: de versterking van de Afsluitdijk, zie kader.
Ook de Waddenzee-kant van de dijk wordt overslagbestendig gemaakt, verhoogd en krijgt een nieuwe toplaag. De komende jaren maakt Rijkswaterstaat de waterkering weer klaar voor de toekomst. Reedijk legt uit waarom dit nodig was: “De Afsluitdijk is gerealiseerd in 1932 en voor de bescherming van de dijk zijn destijds basaltzuilen gebruikt van zo’n zestig kilo per stuk. Dat is volgens de moderne inzichten wel erg licht en in de afgelopen decennia zijn er dan ook al verschillende delen van de dijk hersteld omdat ze aangetast waren. Met de versterking van de Afsluitdijk wil Rijkswaterstaat de situatie dan ook serieus verbeteren, iets wat goed zou kunnen met ons Xbloc. Naast de kwaliteitseisen van de oplossing stelde de opdrachtgever ook nog enkele esthetische voorwaarden op en daar voldeed ons blok niet aan. Het gebruik van Xblocs levert een dijk op met een onregelmatig uiterlijk, waar Rijkswaterstaat een eenvoudige en strakke uitstraling over de volle lengte van de dijk wenste.
We waren zelf in 2015 al begonnen met het nadenken over een blok met regelmatige plaatsing, maar dankzij het project bij de Afsluitdijk kwam er wat meer druk op en zodoende hebben we de opvolger van het Xbloc al in 2017 kunnen presenteren. Dit nieuwe blok is het XblocPlus, dat als voordeel heeft ten opzichte van het Xbloc dat het door het regelmatige legpatroon, vergelijkbaar met dakpannen, sneller en efficiënter te leggen is. Ook is het blok veiliger te leggen dan de voorloper, omdat er niemand meer bij hoeft te staan tijdens het plaatsen en er geen duikers nodig zijn die onder water hoeven te controleren of de interlocking aanwezig is.”
Op de Afsluitdijk wordt XblocPlus toegepast onder de naam Levvel-bloc, genoemd naar het consortium dat het project uitvoert. Het consortium bestaat uit BAM, Van Oord en Rebel.
Productiefaciliteit
Omdat het Xbloc en de XblocPlus zo zwaar zijn en transport van de blokken daarmee duur is, is het efficiënter om de fabricage van de blokken zo dicht mogelijk in te richten bij de plek waar ze moeten worden geïnstalleerd.
“Voor het project bij de Afsluitdijk is inmiddels een tijdelijke productiefaciliteit gebouwd in Harlingen, waar momenteel de benodigde 75 duizend blokken van zesduizend kilo per stuk worden gefabriceerd en vervolgens geladen op pontons en vervoerd via het water naar de plaats van verwerking langs de Afsluitdijk. Naar verwachting worden ze vanaf begin mei dit jaar geplaatst en daarmee ligt dit onderdeel van het project mooi op schema. Als de andere delen van de versterking ook goed verlopen, zal de Afsluitdijk dan in 2023 weer zo goed als nieuw zijn, en volledig bestand zijn tegen het klimaat van de toekomst”, zo sluit Reedijk af.
