Integrale wegreconstructie van de N794
Tussen de dorpen Epe en Heerde in Gelderland, op de overgang van de Hoge Veluwe naar het lagergelegen IJsseldal, loopt de provinciale weg N794. Bij de reconstructie van het traject tussen Epe en de A50, uitgevoerd door aannemer Van Gelder, heeft Fugro in samenwerking met bemalingsbedrijf Henk van Tongeren een bijzonder afwateringssysteem ontworpen, deels op basis van DSI-hemelwaterinfiltratie − een duurzame techniek om water effectief in de bodem te infiltreren.
Door Philip Reedijk
Het betrokken wegtraject van de N794 ligt in een geohydrologisch complex gebied. Kenmerkend zijn de aanwezigheid van enkele beken en – afhankelijk van het seizoen – te hoge of juist te lage grondwaterstanden. Zowel de provincie als het betrokken waterschap Vallei en Veluwe hebben richtlijnen opgesteld voor de afwatering, water op straat, berging en infiltratie.
Kabels en leidingen
In eerste instantie was een reguliere renovatie van deze weg gepland. De provincie Gelderland wilde de situatie echter samen met het waterschap en de gemeenten Epe en Heerde integraal aanpakken. Daarom is besloten om ook het verbeteren van de verkeersveiligheid, het reduceren van het verkeersgeluid en lokale wateroverlast mee te nemen in dit project. Op een aantal locaties was in perioden met veel neerslag, sprake van wateroverlast door van de weg afstromende neerslag.
Oorspronkelijk was het ontwerp van het afwateringssysteem voorzien aan weerszijden van de bestaande weg. Doordat met name langs de weg veel kabels en leidingen in de ondergrond aanwezig zijn, was er hier weinig ruimte voor waterberging. Het kappen van bomen om ruimte voor het systeem te zoeken, stuitte op bezwaren bij omwonenden. Op verzoek van de gemeente Epe is toen het afwateringsontwerp aangepast en naar het midden onder de weg verplaatst.
Afwateringssysteem
In opdracht van de provincie heeft Mark de Kwaadsteniet van Fugro een afwateringssysteem voor de weg ontworpen. Belangrijk uitgangspunt voor dit ontwerp was dat het van de verharding afstromende hemelwater zo veel mogelijk lokaal wordt verwerkt. Enerzijds om de overlast voor de omgeving te verminderen en om te voldoen aan de beleidsregels van het waterschap en de provincie. Maar ook omdat de (ondergrondse) ruimte hier beperkt is.
Om inzicht te krijgen in de bodemopbouw, grondwaterstanden en doorlatendheden heeft Fugro in een eerdere fase onderzoek uitgevoerd en zijn op hoofdlijnen de mogelijkheden voor de afwatering van de weg in de toekomstige fase beschouwd.
De projectlocatie ligt in een gestuwd gebied. Het in de ijstijd gestuwde eerste watervoerend pakket bevindt zich hier meteen onder het maaiveld, zonder afdekkende kleilaag. Aan de westzijde van de N794 bevindt zich een hoge stuwwal. Vooral ten oosten van de weg komen fluvioglaciale kleiige afzettingen voor. Geohydrologisch gezien dus een interessant gebied, waar neerslag die is gevallen op de hoger gelegen Veluwe via de bodem naar het lagere IJsseldal stroomt. Dit zorgt hier in natte seizoenen voor een hoge grondwaterstand en in de droge gedeelten van het jaar juist een lage grondwaterstand. Er lopen ook enkele stroompjes met een hoge ecologische waarde. De puzzel die moest worden gemaakt, is een afwateringssysteemontwerp voor de weg die onder alle omstandigheden functioneert, zonder verslechtering van de waterkwaliteit van de beken.
Bomen behouden
Uitgangspunt was een infiltratie-transportriool (it-riool), dat wordt gevoed via kolken en leidingen. Tijdens het ontwerptraject werd duidelijk dat een traditioneel drainagesysteem buiten het wegennet te veel ondergrondse ruimte zou innemen. Waar mogelijk is het drainagesysteem dan ook komen te vervallen en heeft het it-riool deze functie in combinatie met de inzet van infiltratie overgenomen. Daardoor konden veel bomen behouden blijven en waren er minder knelpunten met kabels en leidingen.
Vooruitlopend op de werkzaamheden aan de provinciale weg heeft de gemeente Epe binnen de bebouwde kom de Hoofdstraat/Heerderweg heringericht. Het afwateringssysteem van het gemeentelijke project is gekoppeld aan het systeem van de N794. Zo heeft de gemeente Epe in haar project de afvoerleiding richting de groenberging gerealiseerd.
DSI-infiltratiebronnen
De ondergrondse ruimte langs het traject was beperkt door de vele boomwortels en kabels en leidingen. Op plaatsen waar dit mogelijk was, is extra berging gerealiseerd door op twee locaties ondergrondse waterbergingskratten aan te brengen. Deze kratten in combinatie met het it-riool waren echter nog niet voldoende om het project aan de gestelde eisen te laten voldoen. Daarom heeft Fugro geadviseerd op enkele locaties een specifieke manier van infiltreren toe te passen, met DSI-bronnen. DSI staat daarbij voor DüsenSaugInfiltration, een duurzame techniek om water effectief in de bodem te infiltreren. Specifieke plaatsen in het watervoerende pakket waar de doorlatendheid het grootst is – zogeheten infiltratiepunten – lenen zich bij uitstek voor maximale infiltratie. Het gaat er dus om deze infiltratiepunten nauwkeurig te lokaliseren en te benutten.
De opnamecapaciteit van de bodem kan aanzienlijk worden verhoogd door de inzet van DSI-infiltratie. Aanleg, uitbreiding en onderhoud van DSI zijn, afgezet tegen bestaande infiltratietechnieken, zowel eenvoudiger als goedkoper. Het systeem neemt bovendien een minimum aan ruimte in beslag, waardoor toepassing in bestaande situaties een aantrekkelijke optie is. Deze techniek wordt in Nederland aangeboden door Henk van Tongeren. Aannemer Van Gelder die de reconstructie van de N794 uitvoerde, heeft al verschillende projecten gedaan met Van Tongeren en is goed bekend met de DSI-techniek.
Maatwerk
Vlak na de oplevering van de weg, viel er in Epe een enorme hoosbui, met een intensiteit van 47 millimeter in een half uur, vér boven de ontwerpnorm van 19,8 millimeter in zestig minuten. Uit een gemeentelijke klachtenanalyse bleek dat bij die extreme bui op slechts twee punten bij de weg wateroverlast werd ervaren, dus dat viel erg mee. Onder normale omstandigheden functioneert het systeem prima.
Philip Reedijk is tekstschrijver bij Maas Communicatie.
