De stand van BIM bij architectenbureaus
Oorspronkelijk werd BIM vooral gepresenteerd als hét ultieme wapen tegen faalkosten, aangezien het model het broodnodige totaaloverzicht bood van een te bouwen constructie. Inmiddels is duidelijk dat een BIM veel meer mogelijkheden biedt dan alleen het reduceren van faalkosten: het kan na oplevering van het project een belangrijke rol spelen bij het beheer en onderhoud van een constructie, het kan een begin zijn van een functionele digitale tweeling van een gebouw en de gegevens uit een BIM kunnen van belang zijn voor de totstandkoming van een smart city.
Door de redactie
Met de nieuwe mogelijkheden die BIM biedt, is er reden genoeg om een multi-interview op te zetten met een drietal architectenbureaus, partijen die met hun ontwerpwerkzaamheden vaak de eerste concrete stappen zetten bij de totstandkoming van een BIM. Hoe zetten zij hun modellen op, hoe houden ze rekening met het gebruik van de ontwerpdata door derden en hoe zien ze hun rol in de toekomst? Voor EGM architecten en Powered by EGM (PbE) gaven Patrick Tak, Gary Cornel en Toon van Bokstel antwoord op deze vragen. EGM is een full-service architectenbureau waarbinnen PbE een totale BIM-oplossing verzorgt. Het pakket van diensten bestaat daarbij uit 3D-tekenwerk, bouwtechniek, (AR/VR) visualisatie, management, coördinatie, beheer en systems engineering.
Een BIM is belangrijk voor alle partijen die betrokken zijn bij het bouwproces. Wat zien jullie als jullie belangrijkste taken en verantwoordelijkheden bij de totstandkoming van dit model?
Tak: “Als architect staan we aan de basis van het BIM. Een goed opgezet model kan de complete project-lifecycle mee. Dit begint met het ontwerp en loopt door tot in de beheer- en gebruiksfase van het project.”
Cornel: “Als architect zijn wij al vaak verantwoordelijk voor de totale integratie van alle modellen in een totaal en gecoördineerd BIM-model. Met name in de ontwerpfasen hebben wij de rol van centrale BIM-coördinator/-manager om dit proces en de kwaliteit van het BIM goed te bewaken.”
Van Bokstel: “Wij vinden het belangrijk om de Nederlandse standaarden toe te passen binnen onze projecten. Hierop passen wij onze bedrijfsstandaarden op aan. Tot aan het definitief ontwerp wordt BIM gebruikt om het ontwerp met de andere partijen af te stemmen. Na het definitief ontwerp, krijgt de bouwkundige afstemming de boventoon en ligt de focus hierop. Tot aan het definitief ontwerp heeft de architect de verantwoordelijkheid. Na definitief wordt deze rol soms vervuld door de aannemer. Powered by EGM is gespecialiseerd in BIM in combinatie met bouwkundige uitwerking. Zij nemen ook na het definitief ontwerp de coördinerende rol op zich.”
Welke rol willen jullie als bureau spelen in de moderne bouwketen? Is het architectenbureau de aangewezen organisatie om de BIM-coördinatie op zich te nemen, moet deze taak gedeeld worden met anderen of is het juist de aannemer of de opdrachtgever die dit voor zijn rekening moet nemen?
Tak: “Omdat we de basis leggen van het ontwerp zijn we in een vroeg stadium in gesprek met verschillende stakeholders. EGM heeft als full-service bureau de kennis en kunde in huis om een project van ontwerp tot uitvoer te begeleiden en coördineren. Een goede samenwerking met andere ketenpartners is het belangrijkste tijdens een project. Het model of BIM dat wordt opgeleverd, is een product van alle betrokkenen en EGM is zeker een partij die de rol van BIM-coördinator kan vervullen.”
Cornel: “Zoals gezegd zijn we vaak verantwoordelijk voor de integratie van de modellen. Als architect overzien wij het geheel en kunnen daarom uitstekend de samenhang van de diverse disciplines beoordelen. Al ruim voordat BIM zijn intrede deed, vervulden wij als architect die rol. Met name dus gedurende de ontwerpfasen is onze rol als BIM-coördinator een meerwaarde voor onze opdrachtgevers. In de uitvoeringsfase neemt de aannemer steeds vaker die rol over, met name omdat zij als uitvoerende partij het BIM gebruiken en waarde hechten aan specifieke modelinformatie.”
Van Bokstel: “Bij Powered by EGM willen wij het gehele proces tot aan het uitvoeringsgereed ontwerp de BIM-coördinatie verzorgen. Afhankelijk van de ervaring van de aannemer met BIM, kan dit ook na uitvoeringsgereed ontwerp doorlopen.”
In hoeverre houden jullie bij de start al rekening met de mogelijkheid dat het digitale model ook na oplevering van het project ingezet kan worden voor onderhoud en beheer? Beïnvloeden specifieke eisen van de opdrachtgever/eigenaar de opzet van jullie model of is de opzet altijd hetzelfde?
Tak: “De vraag van de opdrachtgever bepaald in hoge mate de eisen aan het model. We willen altijd een model leveren dat de gegevens bevat voor verdere fases, maar als architect bepalen we niet altijd wat anderen met deze data gaan doen. Afstemming tussen partijen is daarom belangrijker dan ooit. Als EGM willen we dat het geleverde model gebruikt kan worden in verdere fases en in gebruik en beheer. Dit kan zijn als bronbestand van de gegevens, maar ook alleen als 3D-weergave.”
Cornel: “Het is allemaal afhankelijk van de uitvraag en doelstelling van het model. We merken dat nog lang niet alle opdrachtgevers hier bewust mee bezig zijn en dit vragen te implementeren in de modellen. Inmiddels hebben we de ervaring wel en kunnen concluderen dat het qua opzetten van de modellen niet heel veel extra vraagt anders dan het toevoegen van extra data ten behoeve van de onderhoud- en beheerfase.”
Van Bokstel: “In principe gebeurt dit nu alleen op vraag van de klant, omdat het ook niet efficiënt is om data die niet gebruikt gaan worden in een model te verwerken. Doordat onze BIM voldoet aan de standaard kunnen al veel van deze data worden gebruikt. Specifieke data die gewenst zijn voor de beheerfase, kunnen door de opdrachtgever worden aangegeven.”
Voor smart cities is het nodig om geografische en bouwkundige informatie samen te brengen. Momenteel gebeurt dit vaak door as-built data in te winnen en deze te koppelen aan de GIS-gegevens. Idealiter zou de bouwinformatie van nieuwe constructies rechtstreeks moeten worden opgenomen in een smart-citymodel. In hoeverre hebben jullie al te maken met de trend om smart cities te maken? Op welke manier kan het jullie werk beïnvloeden en in hoeverre hebben jullie als architectenbureau zelf belang bij een smart-citymodel als jullie een nieuwe constructie ontwerpen?
Tak: “GIS-Data worden gebruikt als startpunt voor een ontwerp. Dit beperkt zich vaak alleen tot locatie-informatie. De omgeving, samenleving en historie van een locatie spelen vaak wel een rol bij een ontwerp, maar een nieuw ontwerp wordt vaak niet kwantificeerbaar gemaakt in een smart-citymodel. Ik denk dat het erg moeilijk is om in een vroeg stadium al kwantificeerbare gegevens aan een ontwerp te koppelen. Een smart-citymodel kan behoeftes binnen een gemeente laten zien waar wij als architect op kunnen inspelen.”
Van Bokstel: “Op dit moment passen wij GIS-data toe om de omgeving in kaart te brengen. Wij zien wel het belang van de trend naar smart cities. Zo zouden wij mogelijk data als verkeersdrukte, geluidmetingen, luchtkwaliteit en temperatuurmetingen die verzameld worden met de smart city, in onze ontwerpen kunnen verwerken. Zo zouden we niet alleen een goed gebouw kunnen ontwerpen, maar ook ervoor kunnen zorgen dat dit een positief effect heeft op de omgeving.”